Szkoła Podstawowa w Kobylnicy

Home > Rodzice > Pedagog szkolny > Jak pomóc dziecku w pokonywaniu trudności szkolnych?

JAK POMÓC DZIECKU W POKONYWANIU TRUDNOŚCI SZKOLNYCH

Rodzicom zależy, by ich dzieci dobrze się uczyły, miały najlepsze oceny a na koniec roku szkolnego otrzymały świadectwo z wyróżnieniem i były powodem radości dla nich. Często jednak przychodzą rozczarowania i już u progu kariery szkolnej dziecko napotyka na trudności, których samo nie jest w stanie przezwyciężyć, które bez pomocy piętrzą się i nasilają.

Do elementów warunkujących powodzenie w nauce zaliczyć można:

stan zdrowia i rozwój fizyczny dziecka,
rozwój motoryczny, umysłowy, społeczny i emocjonalny,
rozwój zainteresowań zarówno nauką, jak i zainteresowań pozaszkolnych,
atmosferę panującą w rodzinie,
tryb życia, organizację codziennych zajęć, w szczególności przygotowanie zadań domowych

Dobry stan zdrowia dziecka stanowi podstawowy warunek osiągania pozytywnych wyników w nauce.
Defekty zewnętrzne, jak zez, skrzywienie kręgosłupa, otyłość, zaburzenia manualne itp., utrudniają sprawne funkcjonowanie, wymagają dodatkowego wysiłku. Podobnie rzecz się ma w sytuacjach chorób somatycznych, takich jak choroby serca, anemia, stany zapalne, choroby hormonalne, które wywierają zdecydowanie niekorzystny wpływ na przebieg i wyniki nauki. Do problemów zdrowotnych często dołączają się zaburzenia emocjonalne wywołane napotykanymi trudnościami w nauce. Rozchwianie emocjonalne często jeszcze te trudności pogłębia. Należy pamiętać, że wszelkie wady fizyczne, a w szczególności wady wzroku i słuchu, jeśli nie są systematycznie leczone i odpowiednio korygowane – utrudniają uzyskiwanie dobrych wyników w nauce.

Dlatego też rodzice powinni:

Systematycznie dbać o zdrowie dziecka, troszczyć się o właściwe odżywianie i racjonalny tryb życia.
Być w stałym kontakcie z lekarzem, przeprowadzać badania kontrolne.
W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek wad czy zaburzeń należy przeprowadzać wskazane badania specjalistyczne.

Warunkiem powodzenia szkolnego jest harmonijny rozwój psychomotoryczny. Jak najwcześniej należy zadbać o rozwój psychiczny, umysłowy, społeczny i emocjonalny dziecka.

Jak najwcześniej rodzice muszą zatroszczyć się o prawidłowy, harmonijny, wszechstronny rozwój psychiczny dziecka, na zapewnieniu mu jak najlepszych warunków życia sprzyjających temu rozwojowi, na właściwym oddziaływaniu wychowawczym. Bardzo ważne jest to, by w okresie przedszkolnym każde dziecko obowiązkowo tą troską było przez rodziców otoczone. To właśnie w okresie przedszkolnym należy skorygować wszystkie wady, wyleczyć ewentualne schorzenia (w takim stopniu, w jakim jest to możliwe), bowiem im wcześniej podejmie się działania lecznicze, korygujące – tym bardziej są one skuteczne, wymagają mniejszego wysiłku i nakładu czasu.

Drugim bardzo ważnym zadaniem rodziców dziecka jest czuwanie nad jego prawidłowym rozwojem umysłowym i uczyć je „przy okazji”, bo w tym okresie właśnie tak dziecko się uczy. Na czym taka nauka polega?

Dziecko uczy się poprzez zabawę, która jest podstawową formą jego działania. To w zabawie kształtują się cechy potrzebne w nauce: planowa realizacja zamierzeń, świadome koncentrowanie uwagi na wybranym przedmiocie, pełnienie określonych funkcji i ról. W zabawie dziecko rozwija sprawność fizyczną, doskonali ruchy rąk, nabywa wprawę w obserwowaniu, przyswaja nowe słowa i określenia. Znajdźmy więc czas na zabawę ze swoim dzieckiem. To nam kiedyś na pewno zaprocentuje.
Małe dziecko powinno uczestniczyć w życiu rodziny w tzw. czynnościach codziennych, dzięki którym uczy się podejmować działania służące nie tylko zaspokojeniu jego własnych potrzeb. Poprzez takie prace dziecko uczy się systematycznego wypełniania powierzonych mu obowiązków bez każdorazowego przypominania i otrzymywania poleceń.
W rozkładzie dnia należy przeznaczyć pewną ilość czasu na zajęcia kształcące (oglądanie obrazków, układanie puzzli, ewentualnie oglądanie filmów dziecięcych, najlepiej przyrodniczych).
Dziecko musi mieć kontakt ze środowiskiem, dlatego konieczne są wspólne spacery i wycieczki.

Trzecim zadaniem jest troska o prawidłowy rozwój emocjonalno – społeczny. Należy unikać sytuacji, które mogą mieć ujemny wpływ na przeżycia uczuciowe dzieci, powodujące napięcia czy doznania lękowe i nie chodzi tu o wychowanie cieplarniane, lecz o chronienie dziecka przed sytuacjami, które są dla niego jeszcze zbyt trudne. Tuż przed pójściem dziecka do szkoły i w trakcie uczęszczania do niej rodzice powinni:

straszenia dziecka szkołą, czy też lekceważącego wypowiadania się na temat szkoły,
nie stawiać dziecku wygórowanych wymagań, liczyć się z jego realnymi zdolnościami i możliwościami,
nie oczekiwać od dziecka samych sukcesów, a przy popełnianych błędach i niepowodzeniach nie okazywać od razu dezaprobaty i niezadowolenia,
dziecko powinno wiedzieć, że w każdej chwili może na rodziców liczyć, że zawsze są oni gotowi poświęcić mu swój czas i zająć się jego sprawami.

Na powodzenie szkolne dziecka duży wpływ mają jego zainteresowania.
Związek zainteresowań z nauką szkolną jest wielostronny. Z jednej strony – pod wpływem nauki budzą się u dzieci nowe zainteresowania jak również utrwalają się i rozwijają zainteresowania już istniejące. Nauczanie więc opiera się na zainteresowaniach dzieci a równocześnie je kształci. Istotne jest, aby zainteresowania mogły się rozwijać, a sprzyjać temu powinna atmosfera nie tylko w szkole ale również w domu.

Kolejnym istotnym czynnikiem warunkującym powodzenie w nauce dziecka jest atmosfera panująca w rodzinie.
Dziecko, w którego domu panuje przykra, konfliktowa, pełna napięcia atmosfera, któremu rodzina nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa, ma duże trudności w osiąganiu pozytywnych wyników w nauce. Dzieje się tak dlatego, ponieważ nie jest ono w stanie skupić uwagi na lekcjach, a cała jego energia jest skierowana na przeżycia związane z sytuacją w domu. Spokój i dobrą atmosferę w rodzinie zakłócają:

konflikty między rodzicami, ciągłe kłótnie i awantury,
nadmiar emocji i problemów, gdy dziecko jest zbytnio absorbowane sprawami rodziny,
atmosfera pełna nerwowości, ciągłego pośpiechu, chaosu,
np. alkoholizm lub inne używki.

Dziecko dobrze czuje się w rodzinie, w której panuje spokój, ono samo czuje się w domu potrzebne i kochane, jest traktowane życzliwie, poważnie i konsekwentnie; wie, że rodzice zawsze znajdą czas, aby je wysłuchać.

Niewątpliwe znaczenie dla sukcesów szkolnych dziecka ma również organizacja codziennych zajęć dziecka, w tym przygotowanie zadań domowych.

Nad rozkładem zajęć dziecka młodszego powinni czuwać rodzice. Wówczas dziecko, gdy będzie starsze, ma już wytworzone odpowiednie przyzwyczajenia i obowiązki. Ów rozkład uzależniony jest od indywidualnych właściwości dziecka. Jednak na niektóre sprawy należy zwrócić szczególną uwagę, a mianowicie:

warunkiem wydajnej pracy umysłowej i osiągania dobrych wyników w nauce jest odpowiednia ilość wypoczynku, zwłaszcza snu nocnego;
nie należy przyzwyczajać do długiego oglądania telewizji;
ważny jest odpoczynek w ciągu dnia, zwłaszcza po powrocie ze szkoły;
dziecko powinno odpoczywać w formie czynnej;
powinno pomagać w tych pracach domowych, które jest w stanie wykonywać (w sprzątaniu, robieniu zakupów, opiekowaniu się młodszym rodzeństwem);
pozwólmy dziecku utrzymywać kontakt z rówieśnikami;
przyzwyczajajmy dziecko do systematyczności, do wywiązywania się z nałożonych obowiązków.

Ważnym elementem codziennego życia dziecka są zadania domowe.
Proces nauczania nie ogranicza się jedynie do zajęć szkolnych. Uczeń poznaje rzeczywistość także poza szkołą. Jego pozaszkolna aktywność może kształtować właściwy stosunek do nauki, do pracy nad własnym rozwojem. Nauka domowa stanowi etap przygotowawczy do samokształcenia. Dzięki nauce domowej uczeń:

utrwala i pogłębia zdobyte w szkole wiadomości;
wdraża się do samodzielnego zdobywania różnych informacji, planowania i organizowania własnej pracy, samokontroli i samooceny uzyskiwanych efektów;
uczy się korzystania z różnych źródeł wiedzy, wyszukiwania ich;
usprawnia umiejętności (np. czytania ze zrozumieniem jako podstawy samodzielnej pracy z tekstem) zmierzając do wytworzenia nawyków;
rozwija sprawność w uczeniu się przez stosowanie różnych technik oraz racjonalną organizację pracy;
kształtuje samodzielność myślenia i działania, umiejętność posługiwania się wiedzą;
rozwija inicjatywę i pomysłowość oraz zdolności twórcze;
wzmacnia wiarę we własne siły i możliwości.

Dziecko powinno mieć zapewnione odpowiednie warunki do odrabiania zadań:

W miarę możliwości stała pora odrabiania lekcji.
Stałe miejsce, najlepiej biurko.
Wysokości biurka i krzesła powinny być zharmonizowane, dostosowane do wzrostu dziecka.
W otoczeniu powinien panować ład i porządek - na biurku powinny znajdować się tylko potrzebne rzeczy.
Miejsce pracy musi być prawidłowo oświetlone (źródło światła ustawione po lewej stronie, trochę z tyłu, najlepiej, gdy światło jest rozproszone o odpowiednim natężeniu).
W pokoju powinna panować cisza.
Nie należy odrywać dziecka od pracy nad zadaniem.
W starszych klasach szkoły podstawowej dziecko powinno samo planować swoją prace nad lekcjami.
W domu powinna panować pogodna atmosfera sprzyjająca pracy umysłowej.

Jak pomagać dziecku przy odrabianiu zadań? Przede wszystkim należy pamiętać, by:

nie wyręczać dziecka,
wdrażać go do samodzielnej pracy,
zachęcać do podejmowania wysiłku, do pokonywania trudności
wtedy wierzy we własne możliwości,
uczy się rozwijać swoje uzdolnienia,
uczy się odpowiedzialności za swoje postępowanie.

Pomagajmy jedynie:

dziecku mniej zdolnemu, którego rozwój umysłowy jest nieco słabszy,
dziecku, które rozwija się nieharmonijnie, czyli z opóźnionym rozwojem spostrzegania wzrokowego i słuchowego, z wadami wymowy, o słabszym rozwoju motorycznym.
przejściowa pomoc jest też potrzebna dziecku, które na skutek choroby lub innych powodów ma zaległości w nauce.

Pomoc ta nie powinna sprowadzać się do wyręczania dziecka, gdyż doświadczony nauczyciel bez większego trudu rozpozna prace niesamodzielne. Prace domowe odrabiane przez rodziców lub rodzeństwo, łatwo zidentyfikować po stylu, doborze wyrazów, układzie treści, metodzie rozwiązania itp. Wyręczanie dzieci podczas odrabiania prac domowych przynosi zgubne skutki, bowiem dziecko uczy się nieuczciwości, często domagając się od nauczyciela nagrody w postaci wysokiej oceny za pracę wykonaną przez innych. Rodzice są świadomi nieuczciwości takiego postępowania, które pozwala dziecku zbierać laury za prace wykonane cudzymi rękami i przyzwyczaja je do unikania większego wysiłku. Czasami dziecku wystarczy obecność kogoś bliskiego podczas odrabiania lekcji. Czuje się ono pewniej i bezpieczniej, gdy wie, że ktoś wyjaśni mu to, czego nie rozumie, w razie problemów podpowie co należy zrobić lub zada dodatkowe ćwiczenia ułatwiające wykonanie zadania, przepyta, a na koniec skontroluje wyniki uczenia się.

Reasumując można stwierdzić, że aby pomyślnie przebiegała nauka dziecka i aby uniknęło ono lub pokonało pojawiające się trudności w szkole przede wszystkim należy:

Troszczyć się o wszechstronny rozwój psychofizyczny dziecka w okresie poprzedzającym naukę szkolną.
Przygotować dziecko do nauki poprzez rozwijanie samodzielności, zainteresowań poznawczych, chęci do pracy.
Przez wszystkie lata nauki dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka.
Troszczyć się o dobrą, życzliwą, spokojną atmosferę w domu, o zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, a zwłaszcza poczucia bezpieczeństwa.
Dbać o prawidłowe stosunki swego dziecka z rówieśnikami, a także nauczycielami.
Stawiać wymagania adekwatnie do dziecięcych możliwości pamiętając, że zbyt wysokie nie pozwalają osiągnąć sukcesu, osłabiają wiarę we własne możliwości i obniżają poczucie własnej wartości, a zbyt małe nie mobilizują do pracy. Osiągane sukcesy, nawet te najmniejsze, mobilizują i dają radość uczenia się.
Utrzymywać systematyczny kontakt ze szkołą, współpracować z nauczycielami i wychowawcą dziecka.
Tak rozplanować dziecku dzień, by znalazło czas na odpoczynek, zabawę i pracę, a także tak zorganizować własny dzień, by mieć czas dla dziecka.
Zapewnić najlepsze warunki do odrabiania lekcji.
Interesować się sprawami szkolnymi przez cały czas nauki; na bieżąco orientować się w osiągnięciach, kłopotach i porażkach swoich pociech. Dziecko musi być przekonane, że rodzice interesują się jego nauką, cieszą się z sukcesów, ale i nie bagatelizują problemów. Takie zainteresowanie jest dla niego szczególnie cenne – podtrzymuje zapał do nauki, wzmacnia pilność, obowiązkowość, utrwala więź emocjonalną z rodzicami.
Jak najczęściej rozmawiać z dzieckiem, zachęcać je do zwierzeń, ale nie zmuszać do nich. Dziecko powinno chcieć opowiadać i dzielić się swoimi zmartwieniami. Gdy robi to niechętnie, należy delikatnie wciąż próbować nawiązać kontakt z pociechą. Ona zawsze tego potrzebuje, tylko nie zawsze potrafi to wyrazić.
Szukać pomocy u wychowawcy, szkolnego pedagoga, psychologa, gdy dziecko jest niedojrzałe, wykazuje zaburzenia emocjonalne, nadpobudliwość itp.
Pamiętać należy, że dziecko przejmuje wzorce osobowe dorosłych. Pokażmy mu więc na własnym przykładzie, czym może być radość uczenia się: czytając książki, czasopisma, zdobywając nowe informacje wszelkimi dostępnymi drogami (telewizja, filmy, Internet).